Het Ministerie van Economische Zaken geeft invulling aan de transitie naar een duurzame energievoorziening. Biomassa is hierin een van de deelprojecten. Op basis van de lange termijn visie die in het eerste traject is uitgewerkt, zijn door de marktpartijen transitiepaden en experimenten vorm gegeven. Gezien de vernieuwing die in de biomassatransitie wordt nagestreefd, is het goed mogelijk dat deze paden en experimenten tegen bestaande beleidskaders oplopen. Dit omdat deze mogelijk nog niet voldoende zijn ingesteld op het vernieuwende karakter van de transitiepaden. Deze rapportage geeft een beknopt overzicht van de mogelijke knelpunten en oplossingsrichtingen in relatie tot overheidsbeleid. Ze is de weerslag van interviews met de trekkers van de transitiepaden, enkele vertegenwoordigers van de NGO's en enkele andere relevante experts aan wie gevraagd is welke knelpunten zij voorzien voor de komende 5-10 jaar

 Zowel in Nederland als in Europa zijn beleidsdoelstellingen geformuleerd om de productie van bioenergie te stimuleren. Energie uit biomassa is niet per definitie duurzaam. Ondanks serieuze mondiale consequenties voor bijvoorbeeld de voedselproductie en voor de biodiversiteit lijkt een toenemende bioenergievraag op wereldschaalniveau onafwendbaar. De vrees bestaat dat de stijgende vraag naar biomassa voor bio-energie leidt tot extra druk op de bodem en daarmee tot een achteruitgang van de bodemkwaliteit bij onzorgvuldig beheer. De Technische commissie bodembescherming heeft daarom een studie laten uitvoeren naar de mogelijke positieve en negatieve effecten van bio-energie op landgebruik en bodemkwaliteit in Nederland. Voor de productie van energie uit biomassa is een aantal hoofdroutes beschikbaar (elektriciteit, warmte en transportbrandstoffen). Bovendien kunnen verschillende organische stofbronnen (energiegewassen, bijproducten en geimporteerde biomassa) worden gebruikt. Uit een beschrijving van de ontwikkeling van de ketens en de bijbehorende biomassavraag blijkt dat die ontwikkeling vooral bepaald wordt door de technologische mogelijkheden en het aanbod van biomassa. In de bio-energiesector is een duurzaamheidsdiscussie gaande, die aan het thema 'bodem' beperkt aandacht besteedt. Een toetsingskader is opgesteld om de effecten van bio-energie op landgebruik en bodemkwaliteit te beoordelen. Basis voor het toetsingskader zijn een denkmodel 'duurzaamheid bio-energie' en een overzicht van bruikbare indicatoren voor bodemkwaliteit (zoals landgebruik/landschap, biodiversiteit, organische stof, nutrientenvoorziening, mineralenoverschot, bodemstructuur, bioremediatie en bodemverontreiniging). De illustratie brengt de onderzoeksvraag in beeld zoals die in deze studie is opgevat. In deze studie is de onderzoeksvraag uitgewerkt als organische stofbalans op perceels- en regionaal schaalniveau. Het gebruik van het toetsingskader is geillustreerd voor de ketens 'groene elektriciteit' en 'biotransportbrandstoffen'. Daarbij is een kwalitatieve beschouwing gegeven voor de indicatoren organische stof, mineralen en landgebruik. Uit deze eerste uitwerking van het toetsingskader is geconcludeerd dat bio-energie kansen biedt op een goede bodemkwaliteit bij vergisting van biomassa en bij de teelt van biotransportbrandstoffen voor 2e generatie technologie. Voorwaarden bij de vergisting zijn dat het een decentraal, grondgebonden systeem betreft en dat het digestaat optimaal kan worden benut om de afbraak van organische stof mee te compenseren. Voorwaarde bij de teelt voor 2e generatie technologie is dat de achterblijvende organische stof (wortelstelsel meerjarige teelten; stro van granen) de afbraak compenseert. Voorts is geconcludeerd dat een aantal bedreigingen bestaat. Zo is er sprake van een spanning tussen het gebruik van digestaat als bodemverbeteraar (aanvoer van organische stof) en het wettelijk verplichte gebruik als meststof. Dit kan ertoe leiden dat er te weinig organische stof mag worden aangevoerd en dat de grond verschraalt. Tegelijkertijd is er een concreet risico op een toename van het mineralenoverschot dat zonder wettelijk kader zou leiden tot verdergaande vermesting. Voor de teelt van energiegewassen voor de 1e generatie technologie biotransportbrandstoffen wordt geconcludeerd dat de C-kringloop niet gesloten is. Dat leidt op termijn tot verschraling van de grond. De teelt van granen voor de 2e generatie technologie vormt een bedreiging voor organische stof-opbouw indien onvoldoende stro achterblijft. Het is gewenst om de beleidsmatige en landbouwkundige knelpunten rondom het gebruik van digestaat op te lossen. Aanbeveling is gedaan voor de implementatie van een monitoringsysteem voor organische stof om een goede bodemkwaliteit als onderdeel van duurzame bio-energieproductie te waarborgen.

 Maatschappelijke organisaties wijzen op de duurzaamheidrisico's die zijn verbonden aan biomassaproductie. Op aandringen van Nederlandse milieuorganisaties moet een set van duurzaamheidcriteria voor geimporteerde biomassa worden ontwikkeld. Deel 1 van dit achtergronddocument is bedoeld om de achtergrond te schetsen van de risico's die de milieuorganisaties signaleren. In het nog te verschijnen deel 2 van het achtergronddocument worden de genoemde risico's bekeken in het licht van de kansen die produktie van energiegewassen met zich mee zou kunnen brengen voor de producerende landen.